Dat bijzondere moment, waarin je datgene laat klinken wat je beweegt en wat je wilt laten horen, is een moment van spanning. Voor mij wel, in ieder geval. Want, hoewel ik veel muziek maak, oefen, weet ik toch niet precies of datgene wat er uit mijn stem of instrument komt in lijn is met wat ik mij voorstel of wat ik wil.
Wanneer dat niet klopt, ontstaat er schrik en verwarring. Die kan heilzaam zijn of vervreemden.
Om met het laatste te beginnen: willen, of moeten presteren kan door de context van het optreden komt, of vanuit mijzelf komen. Wanneer ik het precies wil hebben zoals ik in mijn hoofd heb ga ik geen afwijking accepteren. De lat ligt hoog.
Wanneer ik vanuit deze mindset een klank produceer die mij niet bevalt zal ik schrikken of boos worden en overnieuw beginnen. En wellicht nog een keer en nog een keer, totdat het lukt zoals ik wil. Als ik me dat dan nog kan herinneren in de verwarring en spanning. De fysieke bibbers, die door de werking van stresshormonen nog lang in mijn vingers blijven zitten na de mislukte pogingen, zijn een last. Ook wanneer ikzelf al lang weer op de muzikale rit ben. Ze zorgen, zelfs wanneer de spanning weg is geëbd, voor onnodige misgrepen.
De heilzame verwarring kan er zo uitzien: je kan, na een eerste schrik, verrast zijn door het onverwachte. Het kan je helemaal in het hier en nu halen en je uitnodigen die nieuwe toon te verwelkomen.
Zoals Pavel Steidl deed tijdens een concert: net voordat hij de eerste toon van een nieuw stuk inzette, begon opeens een kerkklok nogal luid te slaan. Klassiek gitaar is een instrument met een klein volume: het klokgelui brak bruut in in de intimiteit van het concert. Het was 9 uur, het duurde wel even. Zo ging hij daarmee om: Hij wachtte, terwijl hij oplettend luisterde naar de klok alsof dat een medespeler was, telde mee en ging, toen de klok klaar was met beieren, inzetten, als muzikaal antwoord op de klok, inclusief klankkleur en tempo.
Van het hele concert is dit moment me als enige bijgebleven. De verrassing zorgde voor een wondermooie, onverwachte harmonie: wat er was, werd meegenomen in het spel, ook al paste dat op geen enkele manier in de muziek.
Schrik is een natuurlijke reactie op iets wat je niet verwacht, niks mis mee. Hoe je er vervolgens op reageert, maakt een groot verschil in beleving en muziek. Je reactie erop komt vaak als vanzelf, sneller dan je hebt kunnen nadenken. Voor je het weet nemen onzekerheid, een gevoel van tekort komen, faalangst het over van alle goede bedoelingen en het weten-hoe-het-moet.
Kun je ook dit meenemen in je muziek? Ik hoorde lang geleden bij een koffieconcert van Ramses Shaffy hoe dat uitpakt: het meenemen van je gevoel en feitelijk tekortschieten in de muziek.
De depressieve hulpeloosheid van hem zelf in een vrolijk liedje over meneer Koek, een paar keer een muzikale misser. Wat een intensiteit werd er toegevoegd. Niets werd buitengesloten, noch zijn stemming, noch de vrolijke boodschap van het lied.
Wat zich ook voordoet tijdens een optreden: al het talentvolle èn alles wat tekort, te weinig, te klein, te veel, onhandig….is. Kun je dit dan omarmen, uit liefde voor jezelf, om jezelf als mens en musicus niet in de steek te laten?
In zo’n moment geef je ruimte aan expressie, diepgang en intensiteit. Simpelweg omdat wat er nu is, alle ingrediënten in zich heeft, waardoor muziek kan klinken.
Ik wens je veel mooie, onverwachte en verrassende momenten toe.